علائم وقفعلائم وقف به نشانه‌های بیانگر جواز ، عدم جواز، اولویت یا لزوم وقف اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفرعایت موارد وقف و وصل از مهم‌ترین بخش‌های علم قرائت و تجوید به شمار می‌رود و چون شناخت محل‌های آن منوط به یاد گرفتن دستور زبان عربی است و دانستن آن برای همگان ممکن نیست، در علم قرائت برای وقف‌های مختلف علائمی مشخص شده است تا هنگام قرائت قرآن، به معنا آسیبی نرسد. ۲ - برخی از علائم وقفبرخی از علائم وقف عبارتند از: ۲.۱ - حرف م«م:» علامت وقف لازم، یعنی وقف بر آن کلمه لازم است و اعاده کلمه موقوف علیها جایز نیست؛ مثل: (انهم اصحاب النار (م) الذین یحملون العرش…). ۲.۲ - حرف ط«ط:» نشانه وقف مطلق است؛ یعنی وقف بر آن کلمه و آغاز کردن از بعد آن در تمام موارد و نزد همه قاریان خوب است. البته اگر به وصل خوانده شود، معنای کلام تغییر نمی‌کند؛ مثل: (ذلک فضل الله یؤتیه من یشاء (ط) والله ذو الفضل العظیم). ۲.۳ - حرف ج«ج:» علامت وقف جایز ؛ یعنی وقف بر آن کلمه جایز و بهتر است، وصل هم مانعی ندارد؛ مانند: (هو مولیکم (ج) فنعم المولی و نعم النصیر). ۲.۴ - حرف ز«ز:» نشانه وقف مجوز؛ یعنی وقف بر آن کلمه تجویز شده و شروع کردن از بعد آن هم بدون اعاده موقوف علیها روا است؛ ولی وصل بهتر است؛ مثل: (تبارک الذی بیده الملک (ز) و هو علی کل شی ء قدیر). ۲.۵ - حرف ص«ص:» علامت وقف مرخص ؛ یعنی در صورت طولانی شدن کلام و وفا نکردن نفس برای رسیدن به محل وقف یا خواندن تمام آیه ، چنانچه معنای آن به خوبی مفهوم شود، رخصتی برای وقف موجود است که در این صورت، اعاده کلمه موقوف علیها لازم نیست و در غیر این صورت و در حال اختیار به وصل خوانده می‌شود؛ مثل: (قل انما العلم عندالله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و انما انا نذیر مبین). ۲.۶ - حرف لا«لا:» نشانه نفی جواز وقف است و اگر بر اثر تنگی نفس و غیره پیش از تمام شدن مطلب و کلام ، ناچار به وقف شود، اعاده موقوف علیها از محل مناسب لازم است؛ مانند: (ولقد ارسلنا موسی بایاتنا و سلطان مبین (لا) الی فرعون و هامان). ۲.۷ - علائم دیگرعلاوه بر رموز مذکور، متاخران علائم دیگری نیز مانند: صل، صلی، صق، صب، جه، ک، قف، قلا و قفه و… برای وقف شمرده‌اند. [۹]
بیگلری، حسن، سرالبیان فی علوم القرآن، ص۲۴۹-۲۵۵.
[۱۰]
شیخ عثمان، حسن، حق التلاوة، ص۱۱۱.
[۱۱]
خرمشاهی، بهاء الدین، دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۲، ص۲۳۲۰.
[۱۲]
فاضل گروسی، عبد الحسین، تجوید استدلالی، ص۲۱۳-۳۱۵.
[۱۳]
موسوی بلده، محسن، حلیة القرآن قواعد تجوید مطابق با روایت حفص از عاصم، ص۱۳۱-۱۳۳.
۳ - عناوین مرتبطرموز متاخرین. ۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «علائم وقف». |